“Dat er zo veel flex en ZZP is bijgekomen, dat begrijp ik wel”

In vijftien jaar tijd is het aantal flexwerkers (inclusief zzp’ers) met driekwart gegroeid, meldde het CBS onlangs. Waar zit hem toch de aantrekkingskracht? Daarover interviewde Lisa Geluk ZZP-expert Pierre Spaninks in het kader van haar studie aan de School voor Journalistiek.

In de afgelopen 15 jaar is het aantal flexwerkers met driekwart gegroeid. Daarvan is 28% zzp’er. Hoe verklaart u die toename?

“Laat ik vooropstellen dat de overgrote meerderheid van de NL’ers nog steeds een vaste baan heeft, momenteel ruim 60%. En nu de arbeidsmarkt zo krap is worden dat er in rap tempo meer, zo veel zelfs dat we al weer bijna terug zijn op het niveau van 2005.

Vervolgens moeten we goed onderscheid maken tussen flex en zzp. Flex is: wel in loondienst maar geen vaste baan, zzp is: niet in loondienst maar zelfstandig ondernemer, dus voor eigen rekening en risico.

Het CBS telt nu wel flex en zzp bij elkaar op, maar dat geeft een vertekend beeld. Alsof die 1,1 miljoen zzp’ers concurrenten zouden zijn van bijna 6 miljoen mensen met een vaste baan. In werkelijkheid komt meer dan de helft van de zzp’ers nooit zelfs maar in de buurt van die mensen met een vaste baan.

De meeste zzp’ers werken helemaal niet voor bedrijven en instellingen maar voor zichzelf en voor particuliere klanten, bijvoorbeeld als kunstenaar, als klusjesman of als kapster. Of ze verhuren zich wel op de zakelijke markt maar alleen om tijdelijk aanvullend werk te doen waar de opdrachtgever helemaal geen werknemers voor in dienst heeft.

Dus van die groei van flex waar het CBS het over heeft, daar moet je zeker 600duizend zzp’ers van aftrekken.”

Maar de groei die dan overblijft, waar komt die vandaan?

“Dat heeft te maken met twee bewegingen. De eerste beweging komt van de kant van werkgevers: voor hen is het een groot financieel risico om mensen een vaste baan te geven, omdat ze er als het even tegenzit nauwelijks meer van afkomen. Denk aan verplicht salaris doorbetalen ook bij langdurige ziekte, strikte ontslagbescherming en hoge transitievergoedingen. Daarom nemen werkgevers in onzekere tijden liever flexkrachten aan of schakelen ze zzp’ers in, al naar gelang de situatie.

De tweede beweging komt van de kant van de werkenden zelf. Steeds meer mensen hebben behoefte om werk en privé beter in balans te houden en om flexibel te werken. Wat betreft zzp komt daar nog eens bij dat met name professionals zich slecht thuis voelen in de bureaucratie die een grote organisatie toch vaak is. Denk aan het onderwijs of aan de zorg. Professionals hebben nu eenmaal autonomie nodig om kwaliteit te kunnen leveren, en dan is zzp’er worden een voor de hand liggende keus.

Dus dat er zo veel flex en zzp is bijgekomen, dat begrijp ik wel.”

Als zzp-expert houdt u de ontwikkelingen rondom de arbeidsmarkt van zzp’ers nauw in de gaten. Kunt u mij vertellen wat op het moment de belangrijkste ontwikkelingen zijn voor zzp’ers?

“Ik zie vier ontwikkelingen, die met elkaar samenhangen. Een: de voortdurende onzekerheid over welke kant het overheidsbeleid op gaat, wanneer werk in loondienst moet en wanneer het op zzp-basis mag. Dat duurt nu al drie jaar en Den Haag komt er maar niet uit. Dat is slecht voor de business.

Twee: zelfs opdrachtgevers die graag met zzp’ers willen werken, worden van die onduidelijkheid kopschuw en wijken voor de zekerheid uit naar bemiddeling, naar payrolling en naar uitzendwerk.

Drie: daardoor kunnen zzp’ers steeds minder vaak direct zakendoen met opdrachtgevers en zijn ze steeds vaker aangewezen op allerlei intermediairs. Al die tussenschakels zijn niet goed voor de kwaliteit, ze zijn niet goed voor het werkplezier, en ze kosten handenvol geld. Zowel voor de opdrachtgever als voor de opdrachtnemer.

En vier: een nieuw soort tussenschakel is het online platform, in de vorm van een inhuursite, een digitale marktplaats of een app. Dat kan prima werken doordat vraag en aanbod elkaar zo makkelijker vinden, maar het kan ook betekenen dat een karwei in kleine losse stukjes wordt opgeknipt waardoor je een radertje in de machine wordt in plaats van wat je als zzp’er graag wilt zijn: een samenwerkingspartner.”

Kunt u een aantal redenen voor zzp’ers noemen waarom zij zich in deze markt begeven, en tegen welke voor- en nadelen zij dan aanlopen? 

“Er is natuurlijk niet één markt voor alle zzp’ers. Er zijn een heleboel deelmarkten die allemaal hun eigen spelers hebben en hun eigen spelregels. Een zelfstandige pakketbezorger heeft met andere partijen te maken en met een andere dynamiek dan een interim-manager. Dus die ervaren ook andere voor- en nadelen.

Vraag je naar algemene voordelen die voor bijna alle zzp’ers gelden, dan denk ik in de eerste plaats aan het werken voor eigen rekening en risico. Dat brengt toch een gezond soort spanning met zich mee. Een zzp’er die hard werkt en kwaliteit levert merkt dat veel sneller in zijn portemonnee dan een werknemer die zich uit de naad werkt. Meteen daarna komt: zelf kunnen beslissen wanneer je werkt voor wie en hoe. Autonomie, dus.

Er zijn natuurlijk ook dingen die je een nadeel zou kunnen noemen, zoals dat je als zzp’er veel dingen zelf moet regelen die je als werknemer komen aangewaaid. Dan moet je niet alleen denken aan platte dingen als verzekeringen en pensioen, maar ook aan scholing, aan acquisitie en aan een netwerk van vakgenoten.

Als je geen geboren zelfstandige bent, kun je daar een hele dobber aan hebben. Aan de andere kant: er zijn allemaal slimme oplossingen voor en je hebt als zzp’er een hoop collega’s die je graag een handje helpen. Dus voor hetzelfde geld zeg je dat die nadelen een fantastische uitdaging vormen voor wie wil.”

Dit blog is met toestemming van de auteur overgenomen van pierrespaninks.nl · 21/2/2019