15 antwoorden over nieuwe modelovereenkomsten voor ZZP consultants

Afgelopen maand is een van de grootste veranderingen voor de ZZP markt in jaren van kracht geworden: de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA). Met de nieuwe wet wil de overheid schijnzelfstandigheid tegengaan en meer balans brengen in de verhouding tussen loondienst en zelfstandigheid. De koersverandering heeft veel teweeg gebracht binnen het ZZP-domein, en ondanks het invoeren van modelovereenkomsten die de rol van de VAR overnemen, worstelen werkgevers, intermediairs en ZZP-ers nog altijd met veel onbeantwoorde vragen. 15 antwoorden over de nieuwe wetgeving en de impact ervan op zelfstandige professionals.

Nederland telt volgens cijfers van het CBS inmiddels meer dan 830.000 ZZP’ers. Veel zelfstandige professionals zijn actief in de bouw en zorg – naar schatting gaat het om meer dan 110.000 in de bouw en zo’n 80.000 (zorg) ZZP’ers. Het segment voor zakelijke dienstverlening kent het grootste aantal ZZP’ers. Ons land telt circa 300.000 bedrijven die actief zijn binnen de zakelijke dienstverlening, waaronder accountantsbureaus, management consultancybureaus, ICT-adviesbureaus, juridische kantoren, architectenbureaus, ingenieursbureaus, marktonderzoeksbureaus, notariskantoren en communicatiebureaus. Van deze 300.000 geregistreerde partijen, is maar liefst 86% freelancer, wat neerkomt op meer dan 250.000 ZZP’ers. Organisatieadviseurs en management consultants vormen het grootste deel van deze groep . In totaal zijn er zo’n 85.000 ZZP consultants actief in Nederland.

Vanaf 1 mei 2016 krijgen ZZP consultants te maken met enorme veranderingen in de manier waarop zij hun ondernemerschap en bedrijfsvoering moeten inrichten. Sinds deze datum kunnen ze namelijk niet langer een Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) aanvragen bij de belastingdienst. In plaats daarvan wordt van ZZP-consultants verwacht dat ze een modelovereenkomst afsluiten met hun opdrachtgever. Deze modelovereenkomsten zijn door de Belastingdienst goedgekeurde overeenkomsten van opdracht. De Belastingdienst verklaart dat, wanneer een professional werkt op basis van een dergelijke modelovereenkomst, de arbeidsrelatie tussen deze persoon en zijn op haar opdrachtgever niet is aan te merken als een dienstbetrekking. Daarmee wordt voorkomen dat loonheffingen moeten worden ingehouden en afgedragen. Uiteraard moet de feitelijke situatie dan wel overeenkomen met wat in de overeenkomst staat.

Rondom de nieuwe wetgeving (‘Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA)’) is veel te doen binnen de ZZP-gemeenschap. Naast professionals met kritiek op de nieuwe wetgeving, of die zich er (nog) niet druk om maken (het is algemeen bekend dat de belastingdienst pas vanaf mei 2017 zal gaan handhaven), zijn er ook veel professionals die met onbeantwoorde vragen zitten. Om meer inzicht te krijgen in de ins en outs van de nieuwe wetgeving en om de impact ervan in kaart te brengen, stelde Consultancy.nl een vijftiental vragen aan Rick Schmitz, oprichter van FIRM24, een specialist op het gebied van fiscale zaken en ondernemingsrecht.

Vanaf wanneer gaat de wet DBA in en tot wanneer is de VAR geldig?
De nieuwe DBA wetgeving is op 1 mei 2016 ingegaan en sinds deze datum kunnen zelfstandige professionals geen VAR meer aanvragen. Het eerste jaar van de nieuwe wetgeving geldt als een implementatiejaar waarin de Belastingdienst wel zal controleren maar nog geen boetes of naheffingen zal opleggen. De VAR waarover de professionals in 2014 of 2015 al beschikten kunnen zij dus nog even gebruiken. Pas in 2017 zal belastingdienst ook daadwerkelijk gaan handhaven. Dat betekent dat de Belastingdienst de opdrachtgever zal gaan straffen met naheffingen en boetes als blijkt dat er geen loonbelasting en sociale premies zijn afgedragen, terwijl dit wel had gemoeten. Voor de ondernemers geldt dat zij hebben kunnen genieten van bepaalde fiscale aftrekposten. De Belastingdienst zal hen echter niet meer als ondernemer zien en zetten dan een streep door hun aftrekposten. 

Wat gaat er precies voor ZZP consultants veranderen door de wet DBA?
Opdrachtgevers zullen voor nieuwe opdrachten de Modelovereenkomsten al gaan gebruiken, ook al is er nog een VAR uit 2014 of 2015 in het bezit van de ZZP consultant. Vanwege het feit dat nu óók de opdrachtgever aansprakelijk kan worden gesteld zullen de afspraken nu strakker worden vastgelegd én worden nageleefd op de werkvloer. Waar wordt op gelet? De criteria die al golden voor het verkrijgen van een VAR WUO. Klik hier voor een overzicht van deze criteria.

Is een modelovereenkomst verplicht?
Een modelovereenkomst kan eigenlijk gezien worden als een stukje zekerheid voor zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer. De verhouding tussen beiden is vaak niet zwart of wit. Om verrassingen achteraf te voorkomen kunnen ZZP consultants een modelovereenkomst sluiten. Indien deze is goedgekeurd door de Belastingdienst en de overeenkomst wordt ook nageleefd, dan biedt dat een hoop duidelijkheid. De ZZP consultant is dus niet verplicht om een modelovereenkomst te gebruiken

Hoe komen zelfstandige professionals aan een modelovereenkomst?
Modelovereenkomsten zijn te downloaden bij de Belastingdienst. Ook zijn al deze goedgekeurde overeenkomsten van de Belastingdienst gedigitaliseerd en te vinden op deze website. 

Wat moeten ZZP’ers doen die meerdere opdrachten per jaar hebben lopen? Moeten zij verschillende modelovereenkomsten opstellen met opdrachtgevers?
Ja, dit is zeker aan te raden. Bij het vastleggen van de afspraken in een goedgekeurde modelovereenkomst zijn er duidelijke richtlijnen waar opdrachtnemer en opdrachtgever zich aan moeten houden. Bij een controle van de Belastingdienst zal wel altijd de feitelijke werksituatie worden beoordeeld en worden vastgesteld of er sprake is van een ‘werknemer-werkgever’ situatie.

Gesteld, een ZZP consultant werkt via een intermediar bij een klant. Wie is in dat geval verantwoordelijk voor de modelovereenkomst? De consultant of de tussenpartij?
Het ligt anders voor wie zich laat detacheren of uitzenden. In dat geval bemiddelt het bureau niet alleen, maar wordt de zelfstandige door het bureau naar een klant van het detacheringbureau gestuurd. Het bureau zelfs is dan de opdrachtgever. Deze zal dan ook verantwoordelijk zijn voor de modelovereenkomst.

Veel ZZP adviseurs werken bij hun consultancyopdrachten geregeld samen met een team van consultants. Is het mogelijk om met de opdrachtgever een modelovereenkomst af te sluiten voor meerdere ZZP-consultants?
Ja, het is mogelijk om een gestandaardiseerde overeenkomst te gebruiken voor alle consultants die worden ingehuurd. Deze kan zelf worden voorgelegd ter goedkeuring aan de Belastingdienst. De overeenkomst zelf wordt wel altijd per opdrachtnemer (consultant) gesloten. Dit omdat er vaak afwijkende afspraken zijn over type werkzaamheden, tarifering, looptijd, etc.

Is iedere modelovereenkomst goed?
Elke ondernemer is anders en dus dient een ZZP consultant een overeenkomst te gebruiken die geschikt is voor zijn of haar onderneming. De Belastingdienst heeft een aantal modelovereenkomsten opgesteld, maar het is natuurlijk mogelijk dat deze niet helemaal aansluiten op de werkzaamheden van de ZZP consultant. Zij kunnen het model aanpassen naar hun situatie. In de modelovereenkomsten heeft de Belastingdienst bepaalde stukken geel gekleurd, deze stukken moeten ZZP consultants in de overeenkomst laten staan. Wanneer zelfstandige professionals een eigen overeenkomst willen voorleggen aan de Belastingdienst, dan is dit uiteraard mogelijk.

Wat als er geen modelovereenkomst op de ZZP consultant van toepassing is?
Als er geen modelovereenkomst geschikt is, kan de ZZP consultant ook zelf een overeenkomst opstellen. Deze dient dan wel voorgelegd te worden aan de Belastingdienst. Zij zullen kijken of de overeenkomst voldoet aan de eisen die de Belastingdienst stelt. Het beoordelen van een eigen overeenkomst duurt bij de Belastingdienst maximaal zes weken. Als de overeenkomst wordt goedgekeurd, kan de overeenkomst vijf jaar lang gebruikt worden.

Waar moet een ZZP consultant op letten bij een modelovereenkomst?
In een overeenkomst tussen de opdrachtnemer en de opdrachtgever worden alle afspraken vastgelegd. Het gaat hierbij dus niet alleen om fiscale afspraken. De fiscale afspraken worden getoetst door de Belastingdienst. De andere bepalingen worden niet getest, dus daar moet de ZZP consultant zelf goed opletten en kijken welke rechten en plichten uit de overeenkomst vloeien. Ook moeten zij er zorg voor dragen dat de overeenkomst daadwerkelijk overeenkomt met de werkzaamheden en de situatie zoals die echt is. Als achteraf blijkt dat dit niet het geval is en de consultant dus feitelijk geen ondernemer is, kan de Belastingdienst alsnog actie ondernemen.

Wat zijn de gevolgen voor ZZP consultants?
De belastingdienst kijkt of de ZZP consultant een ondernemer is, of dat er eigenlijk sprake is van een werknemer. Als de Belastingdienst vindt dat de ZZP consultant geen ondernemer is, dan hadden er dus loonheffingen afgedragen moeten worden. Dit is echter niet gebeurd en de Belastingdienst zal hiervoor aankloppen bij de opdrachtgever. Ook zal de opdrachtgever hier boetes voor opgelegd krijgen. Voor het invoeren van de modelovereenkomsten lag dit risico bij de ZZP-er. Dit risico is nu verplaatst naar de opdrachtgever. Het gevolg hiervan is dat opdrachtgevers dus waarschijnlijk wat voorzichtiger te werk zullen gaan, zodra ze de ZZP-er zullen gaan inschakelen.

Wie moet er in actie komen?
Vooral voor de opdrachtgever zal de wijziging gevolgen met zich mee brengen. De opdrachtgever zal meer risico lopen. Daarom is de kans groot dat de opdrachtgever als eerste in actie zal komen. Maar ook de opdrachtnemer kan zelf ook in actie komen en een modelovereenkomst opstellen.

Wat gebeurt er als de Belastingdienst achteraf de modelovereenkomst afwijst?
Indien bij een controle van de Belastingdienst blijkt dat er niet conform de modelovereenkomst wordt gewerkt kan de Belastingdienst een naheffingsaanslag opleggen voor de niet afgedragen loonheffingen. Volgens de Belastingdienst was er immers sprake van een dienstverband. 

Kan en mag de opdrachtgever bij beoordeling van loondienst de loonheffingen aan een ZZP consultant doorschuiven?
Dat mag. Dit kan ook zo in de overeenkomst opgenomen worden. In dat geval kan de ZZP’er er zelf voor zorgen dat zij in de modelovereenkomst ook opnemen dat de opdrachtgever hen direct informeert over een eventuele naheffing. De ZZP’er kan dan binnen de termijn in bezwaar gaan. Als de opdrachtgever de loonheffingen doorschuift naar de zelfstandig professional, kunnen deze zelf bij de Belastingdienst in bezwaar gaan, binnen zes weken na de datum die op de naheffingsaanslag staat. Wanneer de ZZP consultant het onterecht vindt dat zijn of haar opdrachtgever de loonheffingen doorschuift, kunnen zij bij de rechtbank een gerechtelijke procedure beginnen. Wanneer de opdrachtgever de ZZP’er niet tijdig informeert over de naheffing, waardoor deze niet op tijd in bezwaar kan gaan bij de Belastingdienst, kan de zelfstandig professional vragen om een ambtshalve vermindering.

Let op: krijgt een opdrachtgever een boete of naheffing voor premies voor de werknemersverzekering en bijdrage zorgverzekeringswet? Dan mogen deze niet aan de ZZP’er worden doorbelast. Bepalingen hierover in de overeenkomst zijn dan ook niet geldig.